Człowiek jest istotą żyjącą w połowie drogi między zwierzęciem a Bogiem.
Nie jest Bogiem, którego wymyślił sobie jako ideał, do którego zmierza po przekroczeniu swej zwierzęcej natury.
- Rodzimy się jako ludzie, ale człowiekiem trzeba się dopiero stać w ludzkiej kulturze:
- Zaczynamy od wychowania i szkolnej nauki.
- Potem wykazujemy nieustanną aktywność, przede wszystkim przez wspólną i wyspecjalizowaną pracę zmieniającą świat, jednocześnie zmieniając samego siebie.
- Podejmujemy większą lub drobniejszą twórczość, tak aby coś po sobie zostawić. W znaczeniu elementarnym jest to własne potomstwo, któremu staramy się przekazać wszystko najlepsze co posiadamy. W tym sensie głęboko prawdziwy jest wers pochodzący z Pieśni III. Horacego:
Właśnie na tym polega prawdziwa nieśmiertelność człowieka, umierają tylko poszczególni ludzie.
Człowiek jest tym, kim może być.
Człowiek przyszłości i Ziemia , na której będzie żył, to wielkie dzieło sztuki, które trzeba stworzyć. Stąd wynika ogólna i praktyczna dyrektywa: postępuj tak, jakby twoje życie było sztuką (jako dzieło). Także sztuką życia, nie zaś graniem roli w jakiejś sztuce w marnym teatrze, reżyserowanej przez reżysera bez kwalifikacji. [E. Souriau]
- Na poziomie zwierzęcia rządzą nami wrodzone instynkty, niemal doskonałe i niezawodne programy przystosowawcze do zmiennych warunków środowiska. Obecnie je zatracamy lub jako odczucia świata nawet świadomie je tłumimy, chociaż przecież one są zawsze prawdziwe i zazwyczaj skuteczne.
- Na poziomie psychiki instynktom odpowiadają intuicja oraz uniwersalne etyka i moralność. Przywołajmy tu słynne kantowskie „Dwie rzeczy napełniają umysł coraz to nowym i wzmagającym się podziwem i czcią: niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie”. Dlaczego instynkty nam nie wystarczają? Bo nie są dostatecznie twórcze i zróżnicowane. W niesprzyjających np. katastroficznych warunkach nie są w stanie zapewnić przetrwania gatunku, a przede wszystkim podlegają bardzo wolnej ewolucji.
- Na poziomie duchowym tworzymy nowy świat, świat kultury. Ewolucja kulturowa jest szybka i ekspansywna, wręcz rewolucyjna a ciągle jeszcze przyspiesza. Przez kilka ostatnich dziesięcioleci stworzyliśmy na drodze rewolucji naukowo-technicznej wręcz nowe piętro cywilizacji, kiedyś na to było trzeba setki, a jeszcze wcześniej tysiące lat. Były również takie długie okresy w ewolucji kulturowej, kiedy nasi prapraprzodkowie prawie nic nowego nie stworzyli, nie wynaleźli, a całej populacji groziło wyginięcie.
Dzięki wytworzeniu się języka i pracy przekroczyliśmy swą zwierzęcą naturę, ale nadal jesteśmy w niej silnie zakorzenieni i tak już pewnie zostanie, nawet gdy przekształcimy się w cyborgi funkcjonujące w coraz bardziej wirtualnym świecie. W świecie, w którym coraz trudniej o kontakt z tym co rzeczywiste, co nie jest jego kopią , namiastką , naszywką z markowym logo na atrapie realnego istnienia.
Na poziomie psychiki posługujemy się rozumem, szczególnie myśleniem, za pomocą którego możemy sporządzać umysłowe wielowymiarowe modele i mapy swego bliższego i dalszego otoczenia, przewidywać przyszłość, planować swe działania, porównywać osiągnięte wyniki z ich wzorcami, stanami idealnymi. Myślowo można wrócić do punktu wyjścia przez działania próbne (niem. Denken ist ProbeArbeit. A zwierzę za popełniony błąd może zapłacić życiem.
