1. Świat wirtualny jest realny.
Działania człowieka w świecie kultury nie odbywają się na zasadzie prostej kontynuacji egzystencji zastanego świata. Są one transcendentalne, tworzą nową jakość systemową. Mamy tu do czynienia ze zjawiskiem autopojezy: żywy byt jako system wytwarza warunki materialne, które go potem stwarzają i podtrzymują przy życiu, a jest osiągane tylko za pomocą swoich własnych elementów.
Odpowiednio wcześniej w ewolucji nastąpiło przekształcenie tego co fizyczne w biologiczne, biologicznego w psychiczne, a psychicznego w duchowe, przy czym życie na najwyższym poziomie jednocześnie zawiera w sobie wszystko to co powstało niższych poziomach rozwoju.
Bóg śpi w kamieniach, oddycha w roślinach, porusza się w zwierzętach i myśli człowiekiem. Zrodził się w umyśle człowieka, a powinien gościć w jego sercu i sumieniu.
Duchowość konkretyzuje się w tworzonym przez człowieka świecie symboli, znaczeń i uznawanych wartości. Obecnie ten świat osiągnął poziom rozwoju, który określa się mianem wirtualnego. Powstał dzięki rozwojowi mowy ludzkiej i języka. Język zdolny do tworzenia pojęć umożliwia wyodrębnianie rzeczy i związków między nimi, które poprzez intelekt i ludzką pracę ten świat realnie budują.
Zasadniczą rolę w tworzeniu świata kultury odgrywa transgresja, jeden z podstawowych wymiarów duchowości. Tym mianem określa się odczuwaną wewnętrzną potrzebę dążenia do zmieniania świata i siebie. Działania transgresyjne polegają na świadomym przekraczaniu dotychczasowych granic tego co istnieje, a odbywa się to w przekroju całej rzeczywistości: w sferze materialnej, biologicznej, społecznej i symbolicznej.
W teorii mitu dziejotwórczego prawii przyjmuje się, że specyfika transgresji polega na skierowaniu jej ku sobie, prowadzące do wzrastania człowieczeństwa – czyli zdolności i gotowości do spełniania zadań wynikających z potrzeb zapewnienia sobie przetrwania oraz rozwoju świata natury i kultury. W samym człowieku dokonuje się jakościowa przemiana rozwojowa, osiągająca, wcześniej niemal niewyobrażalne, wyżyny ludzkiego ducha, nie dające się zrównać z żadnymi innymi znanymi jego przymiotami.
W procesach zachodzących w systemie kultury, główną strukturę tworzy osobowość, którą określam mianem osobowości dziejotwórczej.
Osobowość dziejotwórcza jest esencją osobowości kulturowej, najwyższym piętrem w hierarchicznej strukturze osobowości człowieka pojmowanej jako zbiór jego indywidualnych cech. Jest zdolna do wytwarzania w sobie reprezentacji innych podsystemów kultury i całej kultury jako systemu nadrzędnego nad nią oraz do ich odtwarzania i przetwarzania. Jednostka ludzka posiadająca osobowość staje się dziejotwórczym podmiotem.
Reprezentacje systemu, posiadające w ludziach własne ciało i tożsamość, funkcjonują w świecie wewnętrznym podmiotu, natomiast społeczeństwo i cywilizacja tworzą główne przestrzenie świata zewnętrznego wobec osobowości.
Zadanie dla jej twórców to ułatwianie ludziom osiągania dziejotwórczej świadomości i odpowiadającej jej tożsamości.
W ucywilizowanym społeczeństwie powstaje historia, szczególnej wagi utrwalony zapis dziejów w procesie ich powstawania, czyli dziejo-tworzenia.
Dotychczas w nauce, nie będąc zdolni do opisania złożoności całego systemu kultury i jego ewolucji, nie mogliśmy też zidentyfikować osobowości jako jego aktywnego i bodajże najważniejszego podsystemu. Nie potrafiliśmy też, mimo mnogości teorii, zaproponować żadnej teorii osobowości wyraźnie odwołującej się do jej źródła. W systemowym modelu kultury osobowość przestaje być zawieszonym w abstrakcji i samo-potwierdzającym się artefaktem, jest subsystem kultury, w którym człowiek tworzy siebie jako sprawczy i dziejo-twórczy podmiot.
